|
Wieś
powstała w XV wieku. Mieści się nad rzeka Tuchełką. W 1863 roku odbyła się tu
ważna i znana bitwa z armią cara. Na początku II wojny światowej stacjonował tu
też przez krótki moment oddział majora Dobrzańskiego w przerwie w drodze na
pomoc Warszawie. Jest to miejscowość o cechach turystycznych.
Kościół powstał w
1780 roku. W latach 1880 i 1883 świątynia została rozbudowana i uroczyście
poświęcona. Druga woja światowa zostawiła na niej ogromne zniszczenia. Jednak
już w okresie 1946-1948 kościół został odbudowany. W latach 1984-2000
odremontowano go.
Bardzo cennymi
przedmiotami dla kościoła są:
-późnorenesansowa,
wspaniale zdobiona ambona oparta na rzeźbie św. Andrzeja,
-tron biskupi z XVII
wieku,
-gotycka rzeźba
Matki Boskiej z Dzieciątkiem z około 1340-1350 roku,
-późnogotycki
krucyfiks z I połowy XVI wieku.
W jeden ze ścian
kościoła znajduje się tablica pamiątkowa poświęcona majorowi Dobrzańskiego.
Dzwonnica stanowi
też muzeum. Znajdują się tam elementy „kultury materialnej Puszczy Białej”
uzyskane dzięki ks. Józefowi Dąbrowskiemu.
Plebania powstała w
1985 roku.
Do parafii pod
wezwaniem św. Barbary należy 3855 wiernych. W 1992 roku została ona przeniesiona
do Diecezji łomżyńskiej dzieki bulli „Totus Tuus Poloniae Populus”.
Źródło:
Zabytki Sakralne okoloc Wyszkowa
Inne źródła mówią o Porębie
Duża wieś na polanie – „gołociu” pomiędzy
Wyszkowem a Ostrowią Maz., wzmiankowana po raz pierwszy w 1676 roku. Już w 1629
r. spławiano stąd Tuchełką drewno na budowę kościoła MB Loretańskiej na
warszawskiej Pradze. W podzięce biskup ufundował miejscową świątynię (1652). W
1755 roku Poręba otrzymała prawo wolnej wsi. W latach 1768-72 działała w okolicy
partyzantka Jana Sawy, kozaka popierającego konfederacje Barską. W XIX wieku
wieś liczyła 7 000 mieszkańców. 12 XI 1863 roku odbyła się bitwa oddziałów
Walentego Lasockiego i Józefa Zduńczyka z wojskiem rosyjskim, 16 V 1863 r.
doszło do potyczki 4 Szwadronu Strzelców Konnych z Jazdą Carską (walki
upamiętnia drewniany krzyż przy drodze do Udrzyna). W 1905 roku żywiołowe
wystąpienia przeciwko zaborcom. 10 IX 1939 r. por. Józef Rylski Bruckner
(„Wilk”) zorganizował 500-osobowy oddział partyzancki z rozproszonych żołnierzy
polskich. Ośrodek AK „Poraj”. Okupant hitlerowski przeprowadzał w lasach liczne
obławy, wymierzone przeciwko ruchowi oporu, ich nieskuteczność odreagowywał
aresztowaniami ludności cywilnej (8 X 1942) i egzekucjami (16 XII 1943 – 10
osób). We wsi dominuje bryła kościoła z 1880 roku z cennym
wyposażeniem wnętrza: wczesnobarokową amboną wsparta na figurze św. Andrzeja
z 1652 r.; w ołtarzu bocznym gotycka rzeźba madonny, rzeźbiona w lipie, na
Pomorzu (1340). W kaplicy św. Barbary późnogotycki krucyfiks na belce tęczowej
(XVI w.). Wysoki poziom artystyczny prezentuje barokowy, drewniany tron biskupi
(XVII wiek, Śląsk). Na frontowej ścianie znajduje się tablica pamiątkowa Henryka
„Hubala” Dobrzańskiego, który zatrzymał się tutaj 26 IX 1939 roku, idąc na pomoc
walczącej stolicy. Obok kościoła murowana, czworoboczna dzwonnica z 1884 roku,
mieszcząca zbiory kultury materialnej Puszczy Białej (własność ks.
Jerzego Dąbrowskiego): narzędzia, meble, ceramikę, tkaniny, nadokienniki,
obrazy ludowe; w izbie na piętrze tradycyjnie urządzona izba kurpiowska. W
kaplicy grób Karola Frycze (1830-63), dowódcy 1 Pułku Pułtuskiego,
poległego pod Dybkami. Na skraju wsi murowana kapliczka, XVIII-wieczna z rzeźbą.
Ciekawy krzyż z 1936 roku. Obelisk poświęcony Józefowi Piłsudskiemu, w 1950 roku
zdewastowany przez ubecję. Kilka drewnianych chat i domów. 16 lipca i 4 grudnia
odbywają się tu interesujące etnograficznie odpusty.
Po obejrzeniu świątyni cofamy się do
przystanku i podążamy bez znaków szosą ku zach. (w kierunku Warszawy). Na
wysokości cmentarza w prawo do lasu odchodzi piaszczysty trakt. Idziemy nim ku
płn.-zach. przez ładne bory sosnowe.
1.9 Chyżne*, kępy majestatycznych
świerków, z prawej dochodzi wariant trasy z Tuchlina. Odtąd za znakami żółtymi,
przez malowniczy las do wsi Księży Kąt, kolonii Poręby. Dużo tu
drewnianych chałup kurpiowskich, wyróżnia się nr 2 z zachowanymi nadokiennikami.
Za chwilę szosa Warszawa – Białystok i przystanek PKS.
W 1944r. po osłabieniu hitlerowców pod
Stalingradem partyzanci ożywili działalność na szlakach komunikacyjnych.
Dlugotrwałe akcje nękające wycofujących się okupantów prowadzili na głównych
szosach tego regionu. W nawierzchniach ukrywano kolce, dziurawiace opony.
Atakowano pojedyncze samochody niemieckie, co zmusiło wroga do przejazdów w
kolumnach oraz zniechęciło niewielkie grupy terrorystyczne SS do penetracji
lasów i wsi. 21 V 1943r. akowcy ostrzelali w tym miejscu transport więźniów
konwojowany przez policję. Uwolniono 30 mieszkańców Brańszczyka, aresztowanych
za sabotażowanie dostaw kontyngentowych.
W maju 1863 r. zajął tam pozycje oddział
płk.Karola Frycze. Naczelnik wojsk powiatu ostrowskiego po bitwie pod pobliską
Kietlanką reorganizował formację i przyjmował ochotników. 23 V na
nieprzygotowanych do konfrontacji powstańców napadł carski oddział płk Emanuela.
”Frycze, uszykowawszy naprędce na prawym skrzydle kosynierów, trzymał się jakiś
czas, lecz gdy otrzymał kulę w brzuch i padł, kosynierzy rozpierzchli się a za
nimi reszta oddziału.” (St. Zieliński).
Źródło:
Puszcza Biała - Blogprzewodnik
Proszę o przysyłanie informacji o wsi
Poręba, które wzbogacą zawartość strony. |
