O Osuchowej – Historia

1203
pierwsza wzmianka w źródłach historycznych o Nowej Osuchowej

1203 – Idąca z zachodu na wschód droga przez Osuchową (obecną ul. Wilkową), posiadała charakter obronny. Przez cały bowiem XI i XII wiek od północnego wschodu napierali na ten region Jadźwingowie.

1203 – Wiadomości o komorach celnych na Bugu w Drohiczynie, Broku, Brańsku i Wyszkowie.

1207-1247 – Panował Konrad Mazowiecki, syn Kazimierza Sprawiedliwego, pierwszy samodzielny książę mazowiecki.
– Formowanie się stanu rycersko-szlacheckiego.
– Potwierdził nadanie biskupom płockim Puszczy Białej.

1315 – Zaraza morowa wyludnia Mazowsze i inne dzielnice Polski.

1322 – Bitwa wojów mazurskich z Litwinami koło Ochudna w okolicach Długosiodła. Miał w niej zginąć Dawid, zięć Giedymina, wielkiego księcia Litwy.¹

1339 – Książę Trojden nadaje wsi Warszawa prawa miejskie. Buduje dwór książęcy i opasuje go murem. Tam rezydował.

1348 – Ze wschodu przyszła kolejna zaraza. Wymarła 1/4 ludności Mazowsza.

1387 – Biskup Płocki Ścibor założył parafię w Wyszkowie.

1400 – Książę mazowiecki Janusz Starszy (panował 1379-1429) zamienia dotychczasową osadę leśną Ostrovię w wieś czynszową na prawie chełmińskim i przeznacza do zagospodarowania obszar 100 włók (ok. 1700 ha). Założył tu dwór książęcy, ufundował kościół parafialny pod wezwaniem św. Jadwigi Śląskiej i ustanowił siedzibę sądów książęcych.²

1403 – Różan otrzymuje prawa miejskie.

1425 – Kolejne śmiercionośne morowe powietrze na Mazowszu i w Polsce.

1434 (20 marca) – W Różanie Ostrów otrzymuje prawa miejskie chełmińskie od Bolesława IV. Zwolnienie mieszkańców od ciężarów książęcych na 12 lat.³

1454-1466 – Ostatnie wyniszczające wojny z Krzyżakami z udziałem Mazowszan, zakończone pokojem toruńskim, dającym wreszcie pokój tym obszarom.

1480 – Powstaje parafia w Długosiodle.

1502 – Wyszków otrzymuje prawa miejskie chełmińskie od Biskupa Płockiego Jana Lubrańskego.

1542-1560 – Budowa kościoła murowanego w Broku. Obecnie zabytek architektury renesansowej.

1650 – W wykazie bartników w Osuchowej lustracja dóbr biskupich wymienia nazwiska: Jan Kabat, Jakub Osuchowski, Jakub Pych.

1730 (4 lutego) – Biskup płocki Antoni Sebastian Dembowski wydał przywilej dla Osuchowej. Odbiorcami jego uczynił włościan Jana Deptułę, Pawła Żegotę i innych. Na mocy tego przywileju włościanie osuchowscy posiadali prawo polowania na zwierzynę, wyrębu drzew itp.

1773 – Osuchowa liczyła 49 osad ludzkich.

1821 – pierwsze wiarygodne dane o szkole w Osuchowej z lat 1821-1823. Na początku tego okresu uczyło się tutaj 18 chłopców i 7 dziewcząt, w 1823 roku szkoła ta liczyła 20 uczniów. Nauczycielem w tym czasie był Michał Czarnecki. Później w materiale archiwalnym nie znajdujemy wzmianki o szkole w Osuchowej. Z tego wniosek, że tzw. szkoły rządowej tu nie było, co nie oznacza, że nie istniały na tym obszarze żadne formy edukacji dzieci. Inne źródło informuje: „Trzymali nauczyciela swoim kosztem we wsi; pomimo tego jednak zmuszeni byli płacić szkolne proboszczowi z Poręby”.

1827 – w Osuchowej było 59 domów i 390 mieszkańców.

1827 – informacja o podleśniczym w Osuchowej.⁴

1843 – Osuchowa na Topograficznej Mapie Królestwa Polskiego z 1843 r. (do 1975 pozostawała tajna). W okienku pokazano miejscowość w takiej wielkości, w jakiej pokazuje ją oryginalna mapa.⁵

1863 (2-3 czerwca) – Bitwa pod Nagoszewem, największe starcie zbrojne Powstania Styczniowego w Puszczy Białej (Bitwa Czerwcowa).

1877 – W tym roku miały miejsce głośne objawienia Matki Bożej w Gietrzwałdzie (zabór pruski; głowa państwa: cesarz Wilhelm I Hohenzollern) i w tym samym roku urodziła się Marianna Andryszczyk, której w wieku 33 lat objawi się Najświętsza Dziewica w Nowej Osuchowej. Objawienia potrwają od 1910 do 1914 roku.

1886 – w Osuchowej było 60 domów, w których mieszkało 461 osób.

1903 (4 sierpnia) – Watykan, kardynał Józef Melchior Sarto, patriarcha Wenecji, obrany papieżem za sprawą protestu (odnośnie kandydatury kardynała Mariana Rampolla) wniesionego przez kardynała Jana Puzynę (biskupa krakowskiego) w imieniu Króla Apostolskiego Franciszka Józefa cesarza Austrii, którego jest poddanym. Papież obiera imię Pius X.

1905 – Fragment mapy Powiatu Ostrowskiego z Atlasu Bazewicza wydanego w 1905 roku, z zaznaczonymi wsiami: Osuchowo, Osuchowo N. Historycznie nazwy dzisiejszych wsi Stara Osuchowa i Nowa Osuchowa brzmiały bowiem Osuchowo i Osuchowo Nowe.⁶

1908 (12 czerwca) – Ks. Antoni Julian Nowowiejski mianowany biskupem płockim; do diecezji należy także wieś Nowa Osuchowa w parafii św. Barbary w Porębie w zaborze rosyjskim (głowa państwa: imperator Mikołaj II Romanow, król Polski).

1910 (2 czerwca, czwartek, oktawa Bożego Ciała) – Nowa Osuchowa, pierwsze objawienie się Świętej Dziewicy 2 dziewczynkom, imieniem Józefa i Rozalia, wracającym do domu z katechizacji w Porębie. Madonna wyłania się ze złocisto tęczowych promieni na niebie – w białej sukni przepasanej błękitną szarfą i białym płaszczu spiętym pod szyją złotą klamrą; z każdego palca opuszczonych rąk spływa złocisty promień; wokół głowy wieniec 15 białych róż. Wygląd postaci zbliżony do objawienia paryskiego (Cudownego Medalika) przy Rue de Bac 27 listopada 1830. Tęczę dał Bóg Ojciec jako znak przymierza po potopie za dni Noego, tęczowe promienie na pustkowiu w Puszczy Białej to znak nowego przymierza, które tym razem chce zawrzeć z człowiekiem Boska Matka. Także nazwa miejsca na to wskazuje: nowy osuch, czyli miejsce osuszone, przecież i Noe ujrzał tęczę na niebie, gdy postawił nogę na suchej ziemi-osuchu. Królowa Polska objawiła się na puszczy, bo źle się działo w tym czasie w Jej stolicy w Częstochowie: malwersacje finansowe w klasztorze i obrabowanie świętej Ikony prawdopodobnie przy udziale któregoś z zakonników. A Niewiasta zbiegła na pustynię, gdzie miejsce ma przygotowane od Boga…

1910 (5 czerwca, niedziela) – Do pary widzących dziewczynek dołącza 33 letnia Marianna Andryszczyk. Dojrzała już kobieta (prawdopodobnie mężatka) wysuwa się teraz na pierwszy plan – nieletnie Józia i Rózia znikają z pola widzenia, tak iż w ustnych przekazach nawet nie będzie się pamiętać ich nazwisk. Dlaczego tak? Obie panienki to jak zapowiedź zamążpójścia, niewiasta Marianna to spełnienie. Tego dnia na niebie Wenus weszła w ścisłą koniunkcję z Saturnem w konstelacji Baranka.

1911 (6 lutego) – w Osuchowej Nowej urodził się Józef Szydlik, mieszkał na Podborzu. Człowiek wszechstronnie utalentowany, Merkantylista.

1914 (lipiec) – Objawienia w Nowej Osuchowej ustały jakoby na krótko przed wybuchem I wojny światowej. W publikowanych orędziach występuje silny wątek apokaliptyczny i nie można ich wiązać li tylko z kataklizmem dwóch wojen światowych.

1914 (20 sierpnia) – Watykan, umiera papież Pius X.

1914 (3 września) – Watykan, kardynał Jakub della Chiesa obrany papieżem; przyjmuje imię Benedykt XV. Dewiza: W Tobie Boże zaufałem, nie zawstydzę się na wieki.

1922 (22 stycznia) – Watykan, umiera papież Benedykt XV.

1922 (6 lutego) – Watykan, kardynał Achiles Ratti obrany papieżem; przyjmuje imię Pius XI.

1926 (4 maja) – Uczniowie z Osuchowej podpisali „Polską Deklarację o Podziwie i Przyjaźni dla USA”, która znajduje się w Bibliotece Kongresu USA w Waszyngtonie.

1926 (29 czerwca) – Nowa Osuchowa, instalacja obrazu Madonny Osuchowskiej w kapliczce nad Tuchełką. Pani Marianna zabiegała wytrwale o utrwalenie postaci widywanej przez nią Matki Boskiej. Modre tło obrazu odzwierciedla zwyczajowe barwienie domu z panną na wydaniu: dom Najświętszej Królowej to całe Niebo. Obraz namalował renomowany warszawski artysta plastyk Włodzimierz Tur. Chyba najbardziej rozpoznawalnym jego dziełem jest Madonna Różanostocka (zainstalowana u salezjanów na Podlasiu 8 września 1929; wizerunek pobłogosławiony przez papieża Piusa XI).

1929 (1 lipca) – Wigilia Matki Bożej Jagodnej, Nowa Osuchowa, spłonęła doszczętnie kapliczka z obrazem. Ocalały, choć poważnie nadpalone, sukienki Madonny i Syna. Ogień nad wodą – sukienki porzucone, Osoby zniknęły. Do gaszenia użyto zapewne wody z Tuchełki. Ma tu zastosowanie tajemniczy werset z mesjańskiego Psalmu 110: Po drodze z mętnej będzie pić rzeki dlatego głowę podniesie.

1930/1931 – Rozkwit oświaty we wsiach gminy Poręba. Szkoła w Osuchowej w roku szkolnym 1930/31 była szkołą dwuklasową mającą 4 komplety uczniów, przyznane 2 etaty nauczycielskie, realizowała 64 godziny dydaktyczne tygodniowo, posiadała jedną izbę lekcyjną w lokalu własnym, a drugą wynajmowała, zatrudniając dwóch nauczycieli. W szkole tej w roku 1930/31 uczyło się 158 uczniów. Przedwojenna szkoła znajdowała się na Wilkowej. Izby lekcyjne wynajmowano u gospodarzy.

1935 – Zbudowano i oddano do użytku okazały, drewniany budynek szkoły w Osuchowej. Uczyły się w nim dzieci do 1962 roku, później pełnił rolę świetlicy wiejskiej, odbywały się w nim zabawy taneczne. Nie remontowany niszczał. Rozebrano go w 2000 roku.

1935 – W Osuchowej wykopano stawy rybne.

1936 – W Osuchowej wybudowano drewnianą kapliczkę z dachem pokrytym blachą, usytuowaną przy stawach rybnych. W późniejszym czasie do kapliczki dobudowano wieżę, którą przeniesiono z rozebranego starego drewnianego kościoła.

1939 (10 lutego) – Watykan, umiera papież Pius XI.

1939 (1 września, piątek) – Osuchowa. W piątek, 1 września osuchowiacy słuchający radia (głośnikowego) w domu Czesława Chojnowskiego na Wilkowej, dowiedzieli się o najeździe Niemców na Polskę. Radio („na słuchawki”) było w 1939 r. także w domu Józefa Bębenka.

1939 (9 września, sobota) – Do Osuchowej wkroczyli Niemcy.

1943 – W Osuchowej zbudowano drewniany Kościół, który służył wiernym do 1984 r. 13 VII 1943 odbyła się w nim pierwsza msza święta. Głównymi budowniczymi tej budowli byli: Antoni Szydlik, Antoni Bielski, Jan Deptuła a pomagali im pozostali mieszkańcy wsi. Jego powstanie należy łączyć z osobą ks. Edmunda Szuby, z inspiracji którego mieszkańcy wsi zbudowali w 1943 r. drewniany kościółek. Ks. Szuba wyposażył go w sprzęty liturgiczne (meble liturgiczne oraz szczególnie cenne feretrony noszone w uroczystych procesjach wykonał Julian Szydlik); Leopold Szuba (brat ks. Edmunda) był pierwszym wykształconym organistą, muzykiem, dyrygentem, dydaktykiem, założycielem orkiestry dętej. W 1952 r. przybył ks. Władysław Deluga. 

1. Syska H. – Na wiązance z białej róży, LSW, Warszawa, 1986, s. 9. ↩︎
2. Gawrecki H. – Przywileje, nadania i swobody przez królów polskich, książąt mazowieckich i biskupów płockich udzielone miastom województwa płockiego, Warszawa, 1827. ↩︎
3. Z dziejów miasta i powiatu Ostrów, s. 83, AGAD Dokumenty pergaminowe, nr 3477. ↩︎
4. Sylwan. Dziennik Nauk leśnych i łowieckich, tom czwarty, Warszawa, 1827, dostęp: Sylwan – Książki Google Play ↩︎
5. Mapa z kolekcji Roberta Szydlika s. Wincentego. ↩︎
6. Mapa z kolekcji Roberta Szydlika s. Wincentego. ↩︎